İNSANOĞLU TÜKETİRKEN

İSMAİL KAPLAN

insanoglu-tuketirken

İçinde yaşadığımız çağa birbirinden farklı ve bağımsız onlarca tanımlama getirilebilir, getiriliyor da. Naçizane düşünceme göre bazı tanımlamalar, diğerlerinden daha isabetli ve bu çağı daha iyi anlatıyor. Örneğin Castells’in “Ağ Toplumu” tanımlaması veya Byung-Chul Han’ın “Yorgunluk Toplumu” adlandırması gibi. Ukba Dergisi’nin bu sayısında, günümüz toplumunun bir başka yönünü, yani Baudrillard’ın “Tüketim Toplumu” tanımlamasını tartışıyoruz.

Tüketim, aslına bakılırsa her türlü ahlâk ve inanca göre yanlış görülen bir kavram. Tabii ki burada bahsettiğimiz “tüketim” kavramı, “ihtiyaç”tan fazla olanı, yani nefsî “istek”leri karşılıyor. Günümüz dünyası ve mevcut sistemin işleyişi, işte tam olarak bu kavramın üzerine bina edilmiş durumda. Bu sistemin hükmediciliği üretim safhasında başlıyor, reklam ve pazarlamayla devam ediyor ve tüketicide sonuçlanıyor ve yeniden üretiliyor. Aradaki süreçlerin barındırdığı tüm ayrıntılar, bu sistemin amaçlarına hizmet etmek üzere programlanıyor. Örneğin pazarlamanın en çok bilinen kavramlarından biri olan 4P üzerinden gidelim. Fiyat (price) tamamen küresel dünyanın standartlarına göre belirleniyor ve kendi kurduğu dengenin bozulmaması için sıkı kontrollere tabi tutuluyor. Yer (place) konusunda da pek fazla sıkıntı yaşanmıyor, zira modern alışveriş merkezleri çoktan şehirlerde mabedlerin yerini almış durumda. Şehirdeki en görkemli yapılar alışveriş merkezleri ve tüm yollar onlara çıkıyor. Ürün (product) konusuna dikkat ettiğimizde, büyük kartellerle karşılaşıyoruz. Yani küresel markalar, “think global, act local” diyerek, maddi durumuna, eğitim seviyesine, demografik yapısına bakmaksızın herkese kendi ürünlerini satacak ağları kurmuş durumda. Tanıtım (promotion) kısmı ise özellikle günümüzde gittikçe kolaylaşıyor. Çünkü bireyler, markaların gönüllü elçileri (köleleri?) olmayı seve seve kabul ediyorlar. Hatta daha önce yine Ukba Dergisi’nde yayınlanan bir yazımda değindiğim üzere[1] tüketiciler artık hayranı oldukları marka adına üretim dahi yapıyorlar. Yine George Ritzer, Toplumun McDonaldlaştırılması[2] kitabında bu konuya etraflıca dikkat çekiyor.

Bu küresel ağları kuran karteller, aynı zamanda ürünlerle ve satın alma davranışlarıyla da oynuyorlar. Söz gelimi, son dönemde “planlı eskitme” ismiyle öne çıkan teorinin öne sürdüğü şekliyle, küresel markalar, piyasaya sürdükleri ürünleri kasıtlı olarak, kısa sürede bozulacak şekilde üretiyorlar.[3]

Hâlihazırda kasıtlı eskitme konusunda Apple firması hüküm bile giymiş durumda.[4] Yani bu anlatılanlar sadece şehir efsanelerinde kalmıyor. Küresel sistem satışları artırmak ve daha fazla kazanmak için her türlü gayri ahlâkî yola başvurmakta bir sakınca görmüyor. Kasıtlı eskitme konusuyla ilgilenenler için, aynı adı taşıyan “Planned Obsolescence” belgeseli faydalı olacaktır.

Ukba Dergisi’nin Ocak 2017 tarihli bu yeni sayısında, tüketimin insanoğlunu nasıl yolundan saptırdığını ve yine insanoğlunun dünyayı nasıl kendi elleriyle mahvettiğini, farklı pencerelerden bakarak izah etmeye çalıştık. Son sözü de Samoalı kabile reisi Tuiavii’ye bırakalım:

“Ah kardeşlerim, inanın bana! Ben Papalagi’nin düşüncelerinin arka yüzünü, onun gerçek isteklerini öğlen güneşinin altındaymışçasına gördüm. O, geldiği yerde Büyük Ruh’un “şey”lerini paramparça ettiği için, yok ettiklerini kendi eliyle yeniden yaratmaya çalışır. Bu arada bir sürü “şey” yaptığı için de kendisinin Büyük Ruh olduğunu sanır.”[5]


[1] http://ukbadergisi.com/2015/11/ureterek-tukeniyoruz/

[2] Ritzer, G. (2014). Toplumun McDonaldlaştırılması (Üçüncü basım). (Ş. S. Kaya, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

[3] Kaplan, İ. (2016). 1929 model bir ampulün aydınlarmadıkları. CF Dergisi(88), 12-13.

[4] http://appleinsider.com/articles/13/02/21/brazilian-lawsuit-accuses-apple-of-planned-obsolescence-with-fourth-gen-ipad (Erişim tarihi: 27 Aralık 2016)

[5]Scheurmann, E. (2014). s.46. Göğü Delen Adam (On İkinci b.). (L. Tayla, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Bir cevap yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.