[ALINTI] GÖSTERİŞÇİ DİNDARLIK VE MEDYA

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ejder Okumuş ile “gösterişçi dindarlık” kavramı üzerine yapılan ve islamvemedya.com adresinde yayınlanan röportajı alıntılıyoruz.

gosterisci-dindarlik

Medya modern toplumların değişiminde, dönüşümünde başat bir rol üstleniyor. Bu değişim uzun vadede toplumun neredeyse tamamında etkisini gösterirken medya, dindar bireylerin dindarlık algısını şekillendirmede de ana etkeni oluşturuyor.

Örneğin sosyal medya açısından bakılacak olursa, geçmişte evde bir fotoğraf bulundurmanın tartışıldığı bir dindarlık algısından, genci, yaşlısı veya kadını erkeği fark etmeksizin dindar bireylerin medyada görünür olma kaygısıyla kendilerine dair “kareleri” yayınlama, paylaşma gereğini, ihtiyacını, arzusunu hissettiği bir dindarlık algısına doğru yol alınıyor. Böylelikle imaja dayalı bir dindarlık algısı, ayan beyan kendini gösteriyor.

İmaja dayalı dindarlık algısını “Gösterişçi Dindarlık” kitabıyla anlatan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ejder Okumuş ile “gösterişçi dindarlık” kavramını ve medyatik hayatın gösterişçi dindarlıkla olan ilgisini konuştuk.

“Gösterişçi dindarlık, imaja dayalı bir dindarlıktır”

İslamvemedya.com: Bir kitabınızın adı “Gösterişçi Dindarlık”. Ne anlama geliyor “gösterişçi dindarlık”?

Ejder Okumuş: Gösterişçi dindarlık, gösteri veya manzara dindarlığını, gösteri(ş) boyutu öne çıkan dindarlığı, dinî terminolojide mevcut riyakârlık ve münafıklığı da içine alan, fakat her zaman riyakârlık ve münafıklık olmayan, imaja dayalı, gösteri niyeti taşıyan, dindarlığı göstermeyi içeren dindarlığı ifade etmektedir. Belki bütün zamanlarda var olan, fakat daha çok kendine özgü niteliğiyle modernite ve modern toplumlara özgü bir dindarlıkla karşı karşıyayız.

“Gösterişçi dindarlık, dini ve dindarlığı bir tüketim metaı haline getirir”

İslamvemedya.com: Gösterişçi dindarlığın dinin öngördüğü dindarlıktan farkları neler?

Ejder Okumuş: Dinin öngördüğü dindarlık, elbette ihlasla yapılan, Allah rızası için icra edilen dindarlıktır. Buna aykırı dindarlık, İslam’da makbul değildir. Fakat gösterişçi dindarlık, tipik riyakarlık ve münafıklığın ötesine geçen, bu kavram ve olgularla sınırlı olmasa da onları içine alan, riyakarlık ve münafıklığa yol açabilen, daha da önemlisi sosyal bir gerçeklik olarak gösteriyi, gösterişi, dini ve dindarlığı bir anlamda pazara sunmayı, vitrine koyarak pazarlamayı ve dolayısıyla bir tüketim metaı haline getirmeyi ifade eden bir dindarlıktır.

“İmaj ve teşhirin güçlü olduğu toplumsal evrende gösterişçi dindarlık ortaya çıkar”

İslamvemedya.com: Gösterişçi dindarlığın ortaya çıkmasında ne gibi etkenler rol oynuyor?

Ejder Okumuş: İmajın, gösterinin, tüketimin, teşhirin, teşhirciliğin, pazarlamanın, reklamcılığın, manzaracılığın etkili olduğu veya güçlü olduğu toplumsal evrende dinde gösteri veya gösterişçi dindarlık yol bulur. Elbette dindar kişi ve toplumun bakış açısı, kendini konumlandırması, olaylar ve şartlar karşısındaki duruşu vs. önemli ölçüde belirleyicidir.

“Sosyal medya, gösterişçi dindarlığın zemin bulabildiği bir mecradır”

İslamvemedya.com: Malumunuz, dünyanın her yerinde dindar bireyler sosyal medya kullanımı konusunda genel olarak bir sakınca görmüyor. Sizce sosyal ağlar, gösterişçi dindarlığın oluşması için uygun bir zemin midir?

Ejder Okumuş: Sadece dindar bireyler değil, dinî cemaat, yapı veya hareketler sosyal medyayı ve interneti olabildiğince aktif bir biçimde kullanmakta, iletişim ve haberleşme aracı olarak işlevselleştirmektedirler. Onlar için aslında sosyal medya sosyalleşme mekanı ve aracı da olmaktadır. Sosyal medya, özellikle gösteri, fotoğraf, resim, imaj, maddeleştirme gibi boyutlarıyla gösterişçi dindarlığın zemin bulabildiği, dinin gösteri ile tüketildiği mekanlar olabilmektedirler.

“Medyanın dini sosyalleşmedeki etkisi giderek artıyor”

İslamvemedya.com: Bir makalenizde dinsel sosyalleşme etkenleri arasında kitle iletişim araçlarını zikrediyorsunuz. Medya dinsel sosyalleşmeyi nasıl sağlar?

Ejder Okumuş: Medya, birey ve gruplara toplumun kural, inanç, din ve kültürel kodlarını benimsetmede, dolayısıyla dinin öğrenilmesi ve yaşanılmasında etkili olurlar. İletişim teknolojisindeki baş döndürücü gelişmelerle birlikte kitle iletişim araçları, modern toplumlarda hemen her yaştaki toplumsal aktörler üzerinde etkili olabilmektedirler. Kitle iletişim araçları hayatın tüm alanlarında olduğu gibi dini sosyalleşme konusunda da etkinliğini giderek artırmaktadır. Söz konusu makalede belirtildiği gibi kitle iletişim araçları yapıcı veya yıkıcı her türlü veriye ulaşma konusunda sağladığı kolaylık, bireyin bilinçaltını onun isteği dışında doldurması yeteneği yanında bilgiyi kirletmedeki işlevi, her şeyi tüketim olgusu içinde sunma eğilimi ve yüz yüze ilişkileri geri plana atma işlevi gibi özellikleri itibariyle sosyalleşme konusunda tarihte hiç olmadığı kadar önemli işlevler icra etmektedir. Etkililiğini modern dönemle birlikte her alanda daha fazla hissettiren kitle iletişim araçlarının, uygunsuz sosyalleşmeye neden olan birçok yönünden de söz edilebilir. Bunun yanında medyanın dinsel sosyalleşme konusunda, birçok işlevsel yönü olduğu da söylenebilir. Örnek olarak yazılı veya görsel basındaki dinî içerikli yayınların, dinî hayatı motive edici rolü yanında, geleneksel dinsel anlayışların yeniden yorumu konusunda bir takım imkanlar sağladığı da bir gerçektir.

“Dinsel programların sınır tanımayan içeriklerle sunulması, toplumun dini yanlış öğrenmesinde etkendir”

İslamvemedya.com: Siz, medyanın dinsel sosyalleşmeyi sağlarken olumlu veya olumsuz hangi sonuçlar üretebileceğini düşünüyorsunuz?

Ejder Okumuş: Aslına bakarsanız, medyanın dinsel sosyalleşme noktasında uygun veya olumlu işlevleri olduğu gibi olumsuz işlevleri de olabilmektedir. Medyada dinin ve dinsel programların sınır tanımayan biçim ve içeriklerde, fotoğraf ve görünüşlerde, görüntü ve resmi öne çıkararak sunulması, popülarize edilmesi, vülgarize edilmesi, avamileştirilmesi, toplumun dini yanlış öğrenmesinde ve dolayısıyla yanlış ve uygunsuz veya sağlıksız bir dinsel sosyalleşmeye dahil olmasında etkendir. Ama tersi durumda nispeten olumlu işlevlerden söz edilebilir.

“Dinsel sosyalleşme bakımından sosyal medya, geleneksel medyadan daha güçlü etkiye sahip”

İslamvemedya.com: Peki sosyal medyayı dinsel sosyalleşme açısında nasıl değerlendirirsiniz?

Ejder Okumuş: Medya için genel olarak söylenilen hususlar, sosyal medya için de geçerlidir; lakin internette sosyal medya, canlılığı, anlık oluşu, sürekli iletişim ve etkileşim ağı oluşturması ve hemen pratiğe aktarım sağlaması gibi yönleriyle dinsel sosyalleşme boyutu daha güçlü olabilir.

“Din, medyada verilenleri meşrulaştırıp toplum katında geçerli kılmak için araçsallaştırılıyor”

İslamvemedya.com: Bu noktada şunu sormadan geçmek istemiyoruz. Medya, dinin uygun görmediği unsurlar da dahil çeşitli içeriklerin bir arada verildiği bir mecra. Din de medyanın içeriklerden biri. Medyada bir yandan örneğin faiz reklamı verilirken biraz sonra dini temalı bir program yayınlanabiliyor. Sizce din, medya içeriklerini “meşru” göstermek için bir araç olarak kullanılabilir mi?

Ejder Okumuş: Din, tabii ki medyada verilenleri meşrulaştırıp haklılaştırmak ve toplum katında geçerli kılmak için araçsallaştırılabilir. Nitekim bugün bu yapılmaktadır. Ayrıca medya, her şeyi tükettiği, pazarladığı, gösteriye dönüştürdüğü gibi dini de gösteri, reklam, pazarlama unsuru olarak sunarak tüketim malzemesi yapabilmektedir. Belirtilmelidir ki, medya, gösterişçi dindarlığın zemin bulduğu en önemli araçlardandır.

Kaynak:http://islamvemedya.com/index.php?option=com_content&view=article&id=486:gosterisci-dindarlik-ve-medya&catid=24&Itemid=140 (Erişim tarihi: 11.08.2015)

Bir cevap yazın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.